Mauaji ya mtoto Asimwe yanatia doa sifa ya Tanzania

Peleka fikra zako machinjio ya wanyama, jinsi ng’ombe au mbuzi anavyokatwa kutenganishwa viungo. Rejea hata nyumbani, kuku anapitishwa kisu kutawanywa sehemu za mwili, aweze kupikwa. Fikra hizohizo zipeleke kwa Asimwe. Watu wamtoa roho na kumkata viungo mithili ya kitoweo.

Elewa hakukuwa na ukatili dhidi ya binadamu kabla ya binadamu. Ile siku Kaini alipomuua Abel, ukatili dhidi ya binadamu ndipo ulianzia. Asimwe, mtoto mwema asiye na hatia yoyote, amekutana na matokeo ya usajili wa ukatili dhidi ya binadamu.

Asimwe ni mtoto mwenye ualbino. Wapo watu wanaamini viungo vyake vitawapa bahati na utajiri, vyeo na nguvu ya mamlaka. Hizo ndizo hekaya nyuma ya mauaji ya watu wenye ualbino. Unamfikiria mama yake Asimwe, ni rahisi kuyahisi maumivu yake. Ni mwenye ualbino, lakini ni mwanaye. Alimtunza tumboni miezi tisa. Akajifungua na kumlea kwa miaka miwili, kwa upendo mkubwa. Iweje mwanaye atolewe uhai na kugawanyishwa viungo mithili ya bata?

Asimwe, alichukuliwa wilayani Muleba, Kagera. Ni mkoa wa Tanzania. Nchi ambayo inastahili kupewa hadhi ya kuwa makao makuu ya kidunia kwa matukio ya ukatili dhidi ya watu wenye ualbino. Kifo cha Asimwe kinaacha ujumbe kuwa Tanzania, ukiwa na ualbino haupo salama. Ulinzi haupo. Matukio yakitokea, kelele hupigwa na kisha ukimya hurejea. Halafu, katikati ya ukimya, maharamia hurejea kazini kuua na kukata viungo wenye ualbino.

Ngano ya ualbino

Nilipokuwa mdogo, nilisikia hekaya (myths) kuwa watu wenye ualbino hawafi, bali hutoweka. Ngano hiyo ilijengewa ushahidi wa kutokuwapo makaburi ya wenye ualbino. Nikajiuliza, wanapotea kwenda wapi? Kwa nini hawafi?

Ndani ya Msahafu imeandikwa: “Kila nafsi itaonja mauti.” Biblia inaweka mkazo wa kurejea mavumbini kwa kila mja. Kama vitabu vyote vitakatifu vinaeleza kuwa hatima ya kila binadamu duniani ni kifo, vipi watu wenye ualbino wawe wanatoweka?

Yalikuwa maswali ya utotoni, kujaribu kuumiza kichwa kuhusu hatima ya wenzetu wenye ualbino. Siku hizi sijiulizi tena swali hilo. Nafahamu wenye ualbino wengi waliuawa na ikavumishwa walipotea. Natambua pia makaburi ya wenye ualbino yalivamiwa na miili kutoroshwa.

Sababu ya kila kitu ni ushirikina. Waganga wenye kuchota watu ubongo wana hekaya yao kuwa viungo vya watu wenye ualbino, hususan mifupa, huwa na maajabu mengi. Eti, hukaribisha bahati na kujaza utajiri. Koo za Kiafrika nazo zina ngano yao, kwamba watu wenye ualbino hualika mikosi ndani ya familia.

Ngano zote mbili ni kichocheo cha mauji ya watu wenye ualbino. Wanawaua ili kupata viungo vyao, hususan mifupa, wakajenge bahati na utajiri. Wanawaua watu wenye ualbino kuondoa mikosi kwenye familia. Ripoti nyingi za mauaji ya wenye ualbino, zimethibitisha ndugu hadi wazazi kushiriki.

Mtu mwenye ualbino ni binadamu wa kawaida, ila ana ulemavu wa ngozi na macho. Hana umaalumu mwingine wowote, kiasi cha kuanza kuwawinda na kuwaua. Zilishapita nyakati Tanzania, watu wenye ualbino waliitwa “dili”. Eti, ukimuua na kumiliki viungo vyake, ni biashara yenye fedha nyingi.

Ualbino ni ulemavu. Kila bara, kisha nchi baada ya nchi, watu wenye ualbino wapo. Tofauti ni idadi. Juni 13, kila mwaka ni Siku ya Kimataifa ya Uelewa Kuhusu Ualbino. Juni 13, 2024, Umoja wa Mataifa (UN), walitoa ripoti yenye kuonyesha mtu mmoja kati ya 5,000, wana ualbino Kusini mwa Jangwa la Sahara, wakati mmoja kati ya 20,000, ndiyo wana ualbino Ulaya na Amerika Kaskazini.

Ripoti hiyo ya UN inabainisha Tanzania ndiyo inaongoza dunia kwa kuwa na watu wengi wenye ualbino, kwani mtu mmoja kati ya watu 1,400, wana ualbino. Maana yake, kwa hesabu ya watu milioni 62 waliopo, inaleta wastani wa watu 45,000, wanaoishi na ualbino Tanzania.

Zimbabwe ndiyo nchi yenye wastani mkubwa zaidi wa binadamu wenye ualbino, kwani katika kila watu 1,000, mmoja anaishi na ualbino. Idadi ya watu Zimbabwe ni milioni 16.3, hivyo wastani ni kwamba Zimbabwe ina watu 16,000 wenye ualbino.

Ripoti kuwa Tanzania ina watu wengi zaidi wenye ualbino kama ilivyotolewa na UN, inashabihiana kwa sehemu kubwa na utafiti uliofanywa na Shirika la Under the Same Sun, lenye makao yake makuu Canada. Shirika hilo ambalo limejikita katika utoaji wa elimu kuhusu ualbino, lilieleza katika kila watu 1,429 Tanzania, mmoja ana ualbino.

Aprili Mosi, 2014, Under the Same Sun, walitoa ripoti yenye kichwa “Reported Attacks of Persons with Albinism”, ikiwa na tafsiri ya mashambulizi yaliyoripotiwa ya watu wenye ualbino. Utafiti ulifanywa kwenye nchi 180 duniani.

Ripoti ya mauaji ilikuwa vifo 129 na mashambulizi 181, katika nchi 23, na zote ni Afrika.

Ukipitia idadi, Tanzania ina namba kubwa ya matukio ya mauaji. Sababu ni ileile; ushirikina. Taarifa zinasema migodini, wachimbaji huambiwa na waganga wapeleke viungo vya wenye ualbino ili wavune madini. Wafanyabiashara, kuna waliokata tamaa ya maisha, wanapoambiwa viungo vya wenye ualbino vitabadili nyota zao na kuwa zenye bahati, huanza msako.

Wasiwasi mkubwa upo kwa wanasiasa. Inadaiwa vipindi vya uchaguzi vinapokaribia, watu wenye ualbino huanza kupotea na hata kuuawa. Wengine hukumbana na mashambulizi, huishia kukatwa viungo. Eti, wanasiasa husaka vyeo kishirikina na viungo vya wenye ualbino ndiyo huwapa matokeo.

Lipo swali la kujiuliza; kwa nini vitendo vya kinyama dhidi ya watu wenye ualbino viibuke kila mwaka wa uchaguzi? Kati ya mwaka 2009 na mwaka 2010 nchi ilitikiswa na vitendo vya ukatili dhidi ya wenye ualbino. Rejea mwaka 2005 na mwaka 2000, yote hiyo ni miaka ambayo Uchaguzi Mkuu ulifanyika Tanzania. Na vipindi hivyo ukatili dhidi ya wenye ualbino ulikithiri, japo hali ilikuwa ya kutisha zaidi kuelekea Uchaguzi Mkuu 2010.

Siku zote malalamiko yanaelekezwa kwa wasaka utajiri wa haraka na wachimba madini, wasaka vyeo maofisini, kuwa ni washirikina, na kwa imani yao na kwa mwongozo wa waganga wao, eti ndiyo watafanikiwa kwa haraka. Tunaweza kukubaliana kuhusu dhana hiyo. Hata hivyo? Swali; kwa nini hali inakuwa mbaya sana nyakati za karibu na uchaguzi?

Inawezekana kuna wanasiasa washirikina wa kutupwa. Pengine ndiyo sababu ya ukatili dhidi ya wenye ualbino nyakati za karibu na uchaguzi.

Hii ni mbaya, ni hatari, kwa sababu wanasiasa ndiyo tabaka linalotengeneza viongozi wa nchi, wanaotegemewa kuongoza, kuifanya nchi kuwa salama kuishi kila raia na hata wageni. Je, kiongozi aliyeshinda uchaguzi, akiwa na imani kuwa viungo vya wenye ualbino ndivyo vilimsaidia, ataweza kusimama kidete kukomesha ukatili dhidi ya watu wenye ualbino?

Si ajabu ndiyo maana ukatili dhidi ya wenye ualbino hauishi. Unaota mizizi. Hapo katikati palipoa. Mwaka huu (2024), unafanyika Uchaguzi wa Serikali za Mitaa na mwakani (2025), Uchaguzi Mkuu utachukua nafasi. Ghafla, matukio ya ukatili dhidi ya wenye ualbino yamerejea upya. Je, watu wanasaka vyeo vya kuongoza nchi kwa damu ya wenye ualbino? Taifa lipo salama kweli?

Ona sasa, mauaji ya mtoto Asimwe yanatia doa sifa ya Tanzania. Siku 26 kabla Asimwe hajachukuliwa na watu waovu, ilikuwa Mei 4, 2024, Katoro, Geita, mtoto Julius Kazungu, umri miaka 10, alinusurika kifo baada ya kushambuliwa na kitu chenye ncha kali kichwani na mikononi.