Swahili News (Page 3)

Makamu wa Rais, Dk Philip Mpango amesema ni muhimu kuwa na usawa katika kukabiliana na athari za mabadiliko ya tabianchi, huku akieleza Tanzania imeendelea kusisitiza ujumuishaji wa masuala ya jinsia na mabadiliko kupitia sera, programu na mikakati kwenye ngazi zote.Continue Reading

Mamlaka ya Hali ya Hewa Tanzania (TMA) imetoa tahadhari ya uwezekano wa kutokea kwa upepo mkali unaozidi kilomita 40 kwa saa, kwa siku tatu mfululizo kuanzia leo Jumapili Septemba 1 hadi 3, 2024 katika baadhi ya mikoa nchini.Continue Reading

Dar es Salaam. Mahakama ya Rufani Tanzania imetupa rufaa iliyokatwa na Freeman Mbowe, ambaye pia ni Mwenyekiti wa Chama cha Demokrasia na Maendeleo (Chadema), akipinga uamuzi wa Jaji Irvin Mgetta.

Hukumu hiyo ya jopo la majaji wa Mahakama ya Rufani Tanzania, imetolewa zikiwa zimepita siku 910 tangu Mbowe na wenzake watatu wafutiwe mashitaka ya ugaidi na Mahakama Kuu Machi 4, 2022.

Hukumu hiyo imetolewa Agosti 30, 2024 na jopo la majaji Lugano Mwandambo, Issa Maige na Amour Khamis, ambao walikubaliana na uamuzi wa Jaji Mgetta wa Septemba 23, 2021 wa kutupa pingamizi la Mbowe.

Kiini cha rufaa hiyo ni kesi ya ugaidi ya mwaka 2021 ambayo Mbowe na wenzake watatu walishitakiwa kwa makosa mawili, moja la kula njema ya kutenda kosa la ugaidi, na la pili ni kutoa fedha kwa lengo la kufadhili vitendo vya ugaidi.

Hata hivyo, Machi 4, 2022, Mkurugenzi wa Mashitaka nchini (DPP), alimfutia Mbowe na wenzake Halfan Hassan, Adamu Kusekwa na Mohamed Ling’wenya, mashitaka ya uhujumu uchumi na kuwaachia huru.

Msingi wa rufaa hiyo siyo uamuzi wa Jaji Joachim Tiganga wa Mahakama Kuu Divisheni ya Makosa ya Rushwa na Uhujumu Uchumi kuifuta kesi hiyo, bali uamuzi mdogo wa Jaji Mgetta katika shauri hilo, wakati kesi ikiwa hatua za mwanzo.

Mbowe alikata rufaa dhidi ya uamuzi wa Jaji Mgetta aliyetupa pingamizi lake, moja akidai polisi hawakumfikisha mahakamani ndani ya saa 48, alipokamatwa na kushitakiwa kwa makosa ya ugaidi na wenzake watatu.

Hoja ya pili ya Mbowe ni wajibu rufaa katika rufaa hiyo ambao ni DPP, Inspekta Jenerali wa Polisi (IGP) na Mwanasheria Mkuu wa Serikali (AG), kutompatia hati ya mashitaka na fursa ya kupata wakili wa kumtetea kortini.

Pingamizi lilivyokuwa

Kwa mujibu wa kumbukumbu za Mahakama Kuu kuhusu pingamizi la Mbowe ambazo majaji wa Mahakama ya Rufani wamezirejea, Mbowe alidai Julai 21, 2021 kwa amri ya IGP alikamatwa na Polisi akiwa jijini Mwanza.

Julai 26, 2021 ikiwa ni baada ya kupita siku sita tangu alipokamatwa alifikishwa katika Mahakama ya Hakimu Mkazi Kisutu jijini Dar es Salaam kwa makosa mawili ambayo ni kula njama ya kutenda kosa la ugaidi na kufadhili vitendo vya ugaidi.

Akishuku haki zake za msingi zimekiukwa, Mbowe aliwasilisha maombi Mahakama Kuu akiegemea ibara ya 30(3) na (4) ya Katiba ya Tanzania akitaka Mahakama itamke DPP, IGP na Mahakama ya Hakimu Mkazi walikiuka haki zake za msingi.

Katika hoja ya kwanza, Mbowe aliwashutumu DPP na IGP kwa kushindwa kumfikisha kortini ndani ya saa 48 na kwamba, licha ya kukamatwa Julai 21, 2021, wajibu rufaa walimfikisha kortini Julai 26, 2021 ambayo ni siku sita.

Kutokana na kitendo hicho, mrufani (Mbowe) anadai akiwa mahabusu, wajibu rufaa walimtendea vitendo visivyo vya kibinadamu na kufikia hatua ya kulazwa kwenye sakafu ya zege na kutolewa maneno au kauli za unyanyasaji.

Katika hoja ya pili, Mbowe alilaumu Mahakama ya Hakimu Mkazi kwa kukiuka vifungu vya 29(2) na (3) vya Sheria ya Uhujumu Uchumi na kifungu cha 131 cha Sheria ya Mwenendo wa Makosa ya Jinai (CPA) kama kilivyofanyiwa marejeo 2019.

Alijenga msingi wa pingamizi hilo kuwa wajibu rufaa hawakumpa nakala ya hati ya mashitaka na hakupata uwakilishi wa wakili alipofikishwa mahakamani mbele ya Mahakama ya Hakimu Mkazi Kisutu.

Katika kiapo cha majibu, wajibu rufaa walikana kukiuka haki za msingi za mrufani na wakaenda mbali zaidi na kuwasilisha notisi ya pingamizi la awali wakihoji uhalali wa maombi, wakisema kesi ya msingi ilikuwa kortini.

Jaji Mgetta aliyesikiliza pingamizi hilo, alikubaliana na wajibu rufaa akisema wakati huo kulikuwa na mwenendo wa shauri la jinai mahakamani, Mbowe akishitakiwa kwa makosa ambayo ndiyo kiini cha amri ambazo anaziomba.

“Nina mtazamo kuwa muombaji angeweza kutumia fursa ya kuibua madai hayo huko (Mahakama ya Hakimu Mkazi Kisutu),” alisema.

Jaji Mgetta alisema Mbowe anafanya mahakama iingilie mchakato wa kesi ya jinai inayoendelea.

“Kwa hiyo katika mazingira hayo, nimeridhika kuwa Mahakama hii haina mamlaka ya kushughulikia madai yaliyowasilishwa na muombaji (Mbowe) ambaye angeweza kuwasilisha madai yake katika Mahakama inayosikiliza (Kisutu)”

Kutokana na hoja hizo, Jaji Mgetta alitupa pingamizi la Mbowe ambaye hakuridhika akaamua kukata rufaa Mahakama ya Rufani, akiiomba ibatilishe na kufuta amri ya Jaji Mgetta na kuiamuru Mahakama Kuu isikilize pingamizi.

Wakili Kibatala, wanasheria

Wakati shauri la rufaa lilipoitwa mbele ya jopo la majaji watatu kwa ajili ya kusikilizwa, Mbowe aliwakilishwa na wakili Peter Kibatala, wajibu maombi wakiwakilishwa na mawakili wa Serikali, Daniel Nyakiha na Getrude Songo.

Katika hoja zake, Kibatala alieleza kwa kuwa nafuu inayoombwa na mteja wake inahusu Katiba, isingewezekana ishughulikiwe na Mahakama ya Hakimu Mkazi Kisutu ambayo mamlaka yake ni kuangalia hatia ya mshitakiwa.

Wakili Kibatala alisisitiza kuwa, mamlaka ya kusikiliza suala la kikatiba limewekwa pekee kwa Mahakama Kuu ambayo itakaa kwa madhumuni hayo na ni jambo lisilowezekana kwa suala la kikatiba kushughulikiwa na mahakama ya jinai.

Akijibu hoja hiyo, wakili Nyakiha alisema kwa kuwa malalamiko ya mrufani katika Mahakama Kuu ni kuhusiana na madai ya ukiukwaji wa taratibu katika utoaji haki, basi lingepaswa kushughulikiwa kwa mapitio ya mahakama.

Wakili Kibatala katika hoja ya kujazilia alisema nafuu inayoombwa na mteja wake kwa uasili wake, haiwezi kushughulikiwa kwa njia ya mapitio ya mahakama na kwamba, hoja mbele yao ni ya kikatiba ya matendo ya DPP na IGP.

Hukumu ya majaji

Kwa kuanzia, majaji waliosikiliza rufaa hiyo walianza kwa kuelezea Ibara ya 30(3) ya Katiba ambayo inatoa haki kwa mtu yeyote anayedai kifungu chochote cha ibara ya 13 hadi 29 ya Katiba imevunjwa, atawasilisha maombi Mahakama Kuu.

Wakirejea kesi ya mchungaji Christopher Mtikila dhidi ya AG, walisema nafuu inaweza kutolewa katika shauri linalohusu haki za msingi na wajibu upo katika Ibara ya 30(4(5) ya Katiba ambayo imefafanuliwa katika kifungu cha 31(1) cha Sheria ya Haki za Msingi na utekelezaji wa wajibu au kwa kifupi Bradea.

Kifungu hicho kinaeleza wakati wa kufanya maamuzi ya shauri lolote na kama Mahakama Kuu inafikia hitimisho haki za msingi, uhuru na wajibu ulizuiwa kinyume cha sheria, ina mamlaka ya kutoa amri yoyote ili kulinda haki hizo.

Hata hivyo, majaji walisema kifungu cha 8(2) cha Bradea, kinaeleza maombi kuhusu kukiukwa kwa Ibara ya Katiba chini ya sehemu ya II haiwezi kusimama pale mtu huyo anapokuwa na fursa ya kushughulikia ukiukwaji huo wa Katiba.

Majaji walisema, ieleweke kwamba madai ya mrufani yanahusiana na kukiukwa kwa taratibu za sheria ya uhujumu uchumi na CPA ambayo yanataka kulindwa kwa haki za msingi ambazo zimetamkwa na ibara ya 13 ya Katiba.

Kwa mtizamo wa majaji na kwa lengo la kupima jukwaa sahihi la kushughulikia hoja hizo, ni vyema kutofautisha kati ya matendo ambayo ni batili kisheria na yale ambayo yanahusu ukiukwaji wa Katiba ya Tanzania moja kwa moja.

“Tunasema hivyo kwa sababu katika nchi kama ya kwetu ambayo inaongozwa kwa utawala wa sheria na Katiba, kitendo chochote cha vyombo vya Serikali lazima kiwe na msingi katika Katiba,” inaeleza hukumu ya majaji hao na kuongeza:

“Ikiwa hii inachukuliwa halisi, inaweza kumaanisha kuwa kila ukiukwaji wa sheria unasababisha mapitio ya katiba ili kuchukua hatua na hii itafanya mamlaka ya mapitio ya Katiba kuwa sawa tu na mamlaka za jumla za mahakama.”

Majaji walisema dhamira ya watunga sheria ilikuwa ni mamlaka ya mapitio ya Katiba ni mamlaka maalumu kwa ajili ya masuala ya Katiba tu na kufafanua kuwa matendo yanayolalamikiwa yanadaiwa kutokea kabla na baada ya kufikishwa kortini.

“Kwa hiyo ni wazi matendo hayo ambayo yanadaiwa kufanyika kabla ya mrufani kupelekwa mahakamani na yanaweza kuwa tayari yalimuathiri na yangeweza yasishughulikiwe na mahakama ya jinai,” wameeleza.

“Vyovyote iwavyo, kwa kuwa kinacholalamikiwa kutendeka kinakatazwa na sheria, kama kitathibitishwa, basi ni matumizi mabaya ya mamlaka kiasi kwamba yanakiuka sheria ambayo yanaweza kushughulikiwa na mapitio ya mahakama,” wameeleza majaji katika hukumu.

Kwa mujibu wa majaji hao, lengo hilo la mapitio ya kimahakama ni kusimamia watunga sheria na watawala pale wanapozidisha matumizi ya mamlaka yao yaliyoainishwa kwa mujibu wa sheria zilizotungwa na Bunge.

Walisema madai ya mrufani ni ya kunyimwa nakala ya hati ya mashitaka na kutokupewa fursa ya kutafuta wakili, madai ambayo yangeweza kushughulikiwa na sheria za kawaida hivyo Jaji Mgetta alikuwa sahihi kutupa pingamizi la Mbowe.Continue Reading

Tanzania yashauriwa kuridhia mkataba wa kimataifa wa ulinzi kwa watu wote dhidi ya kupotea na kutekwa wa mwaka 1994.Continue Reading

Haitakuwa lazima tena kwa kila mhitimu wa Shahada ya Sheria kupita Taasisi ya Mafunzo ya Uanasheria kwa Vitendo Tanzania (LST), iwapo hana mpango wa kufanya kazi za uanasheria katika utumishi wa umma.Continue Reading

meelezwa kuwa hadi sasa hakuna mgonjwa aliyethibitika kuwa na maambukizi ya ugonjwa wa homa ya nyani (Mpox) nchini Tanzania hivyo wananchi wanatakiwa kutokuwa na hofu bali waendelea kuchukua tahadhari.Continue Reading

Sumbawanga. Aliyefungua kesi ya kudai fidia ya zaidi ya Sh306.6 akwaa kisiki Mahakama Kuu Tanzania.

Limi Mchome mwenye ualbino, alifungua kesi ya madai akiwadai Kamanda wa Polisi (RPC) Mkoa wa Katavi na wenzake wawili, zaidi ya Sh306.6 milioni kama fidia, baada ya watu wasiojulikana kuukata mkono wake wa kulia na kuondoka nao, licha ya kuwahi kutoa taarifa ya uwepo wa watu waliokuwa wakimfuatilia.

Uamuzi wa kuitupa kesi hiyo ulitolewa jana Jumatatu, Agosti 26, 2024 na Jaji Abubakar Mrisha wa Mahakama Kuu kanda ya Sumbawanga, na kumwamuru pia alipe gharama za kesi baada ya kukubaliana na pingamizi la awali lililowasilishwa na wadaiwa.

Limi alikatwa mkono wake wa kulia na watu wasiojulikana na wakaondoka nao, hivyo akafungua kesi ya madai akidai fidia hiyo kwa kile alichodai ni uzembe wa RPC na wenzake kutochukua hatua ya kuzuia uhalifu huo.

Katika madai yake alisema miezi kadhaa kabla ya kukatwa mkono, mkuu wa upelelezi Mkoa (RCO) Katavi, alijulishwa juu ya uwepo wa kundi lililokuwa likimtafuta, lakini hakuchukua hatua ya kumlinda, wakati huo akiwa na umri wa miaka 30.

Tukio hilo lilitokea usiku wa Julai 14, 2015 katika Kijiji cha Mwachona Wilaya ya Mlele mkoani Katavi, watu wasioujulikana walivunja mlango wa chumba alichokuwa amelala, huku wakimfungia kaka yake kwa nje ili asitoke.

Limi alifungua kesi ya madai namba 6 ya 2023 dhidi ya RPC Katavi kama mdaiwa wa kwanza, Katibu Mkuu Wizara ya Mambo ya Ndani ya Nchi kama mdaiwa wa pili na Mwanasheria Mkuu wa Serikali (AG) kama mdaiwa wa tatu.

Hata hivyo, wadaiwa hao waliwasilisha pingamizi la awali wakisema kesi hiyo ni mbaya mbele ya macho ya sheria kwa kuwa imefunguliwa nje ya muda wa miaka mitatu unaoruhusiwa kisheria, hivyo wakaiomba mahakama iitupilie mbali kesi hiyo.

Katika kesi hiyo, Limi anayejulikana pia kama Remi Luchoma, aliomba alipwe Sh215 milioni kama fidia ya kukatwa mkono wake wa kulia na Sh85 milioni kama kipato ambacho angepata kama angekuwa na mkono wake kwa miaka 35.

Mbali na madai hayo, alikuwa anadai Sh5 milioni kama malipo ya kupoteza huduma, apewe matunzo ya watoto wake ikiwamo kuwasomesha kwa kuwa hana tena uwezo wa kuwasomesha lakini pia kupatiwa mkono wa kisasa wa bandia.

Hoja za kisheria za pingamizi

Baada ya kufungua kesi hiyo, wadaiwa wakiwakilishwa kortini na wakili wa Serikali Mjahidi Kamugisha, waliwasilisha pingamizi la awali wakisema kesi hiyo imepitwa na muda (time barred) huku Limi akiwakilishwa na wakili Gadiel Sindamenya.

Akitetea pingamizi la awali, wakili Kamugisha alisema kwa kuangalia hati ya madai, kiini chake ni madai ya uzembe na kwamba madai ya aina hiyo yanatakiwa yafunguliwa mahakamani ndani ya muda wa miaka mitatu tangu uzembe utokee.

“Hii ina maana muda wa kikomo wa kufungua shauri hilo kwa uzembe uliotokea Julai 13,2013 ulimalizika Julai 14,2015. Huu ndio msimamo wa sheria. Madhara ya kufungua kesi nje ya muda ni mahakama kuitupa kwa gharama,” alisema.

Hata hivyo, wakili Sindamenya aliyekuwa akimtetea Limi katika hoja zake alisema pingamizi hilo halina mashiko akisema hoja za wadaiwa zimejikita katika kipengele cha 6 cha sheria ya ukomo sura ya 89 kama ilivyofanyiwa marejeo mwaka 2019.

Kwa maoni yake alisema hiyo sio sawa na ni madai yenye makosa makubwa na kueleza kuwa kosa hilo lilitendeka Julai 14, 2015, upelelezi ukafanyika na watu sita wakakamatwa na kufikishwa kortini kwa kosa la kujaribu kumuua Limi.

Wakili huyo aliongeza kusema kuwa Oktoba 23,2019, washitakiwa 5 walitiwa hatiani na kuhukumiwa kifungo cha maisha jela, akieleza ilikuwa vigumu kufungua kesi kwa wadaiwa wakati kesi ya jinai ilikuwa bado inaendelea kortini.

Alieleza kuwa baada ya washitakiwa kutiwa hatiani, Limi alikusanya ushahidi wa uzembe anaoulalamikia wa Mkuu wa Upelelezi mkoa (RCO) Mkoa wa Katavi kwa kushindwa kutimiza wajibu wake wa kulinda raia na mali zao.

Zaidi ya hayo, Sindamenya alisema kulikuwa na siku 60 za kukata rufaa baada ya hukumu ambazo zilimalizika Desemba 23, 2019 na kwamba ni kanuni ya asili kuwa hukumu ya Mahakama Kuu ni lazima ipate baraka za Mahakama ya Rufani.

Wakili huyo alieleza kuwa Februari 8, 2021 alitoa notisi ya siku 90 kwa wadaiwa, hivyo kwa kuhesabu kuanzia siku ya hukumu hadi siku ambayo alifungua kesi hiyo ya madai, kesi hiyo itakuwa ilifunguliwa ndani ya muda wa kisheria unaotakiwa.

Aliiomba mahakama kuzingatia ibara ya 107(A)(2)(e) ya Katiba ya Jamhuri ya Muungano wa Tanzania na kuepuka kufungwa na mambo ya kiufundi ambayo yananyima haki ya msingi, hivyo alitupe pingamizi hilo na kusikiliza kesi ya msingi.

Uamuzi wa jaji ulivyokuwa

Akisoma uamuzi wake kuhusiana na pingamizi hilo, Jaji Mrisha alisema ni jambo ambalo halibishaniwi kuwa mdai alifungua kesi hiyo ya madai ya uzembe dhidi ya wadaiwa, lakini hoja iliyoko mbele yake ni kama kesi imefunguliwa nje ya muda.

Jaji Mrisha alisema mawakili wa pande mbili wanakubaliana kuwa msingi wa kesi hiyo ni madai ya fidia, yanayotokana na uzembe na muda wa kisheria wa kufungua kesi ni ndani ya miaka mitatu na kwamba huo ndio msimamo wa sheria.

Alisema madai ya mdai ni uzembe uliosababishwa na wajibu maombi kwa kushindwa kumlinda asikatwe mkono na kueleza kuwa msingi wa uzembe huo ulitokea 14 Julai 2015, lakini kesi ilifunguliwa Julai 17, 2023.

“Hii inaonyesha ni baada ya miaka sita. Kwa hiyo mdai (Limi) alipaswa kufungua kesi ya madai ya uzembe uliotokea ndani ya miaka mitatu,” alisema Jaji Mrisha.

Hata hivyo, Jaji Mrisha alisema katika wasilisho la mdai aliondoa muda wa usikilizwaji wa kesi ya jinai na tarehe ya hukumu na akaondoa pia muda wa washitakiwa kukata rufaa pamoja na siku 90 za notisi aliyowapa wadaiwa.

Alisema ni msimamo wa sheria kuwa pale kesi inafunguliwa baada ya kupita muda uliowekwa na sheria, mdai ni lazima aonyeshe kwenye hati ya madai sababu za upekee wa kesi yake na Jaji akarejea baadhi ya kesi zilizobeba msimamo huo.

Kutokana na msimamo huo, Jaji alisema alipata muda wa kupitia hati ya madai ya kesi hiyo iliyofunguliwa Julai 17, 2023 na kugundua hakuna aya ambayo mdai anaelezea sababu za kupata msamaha wa kutozingatia sheria ya ukomo.

“Hata kama nitachukua wasilisho lake kuwa mdai alichelewa kufungua kesi kwa sababu alikuwa akisubiri ushahidi wa kutosha katika kesi ya jinai iliyokuwa ikiendelea kortini, kwa maoni yangu sababu haina mashiko mahakama kuikubali,” alisema.

Jaji akaongeza kusema “Msimamo wa sheria uko wazi kwamba mwathirika katika kesi ya jinai hazuiwi kufungua shauri la madai ya fidia mahakamani, kwa kuwa mahakama ya jinai sio sahihi kupima madai ya mtu anayeomba fidia”

Katika uamuzi wake huo, Jaji Mrisha alisema suala la ukomo wa muda ni jambo linalokwenda kwenye mzizi wa mamlaka ya mahakama na haiangukii katika Ibara ya 107(2)(e) ya Katiba ya Jamhuri ya Muungano wa Tanzania ya mwaka 1977.

Jaji alisema kwa hoja alizozieleza anakubali pingamizi lililowasilishwa na wadaiwa na kukubaliana nao kuwa kesi imefunguliwa nje ya muda, hivyo inatupiliwa mbali na mdai atawajibika kulipa gharama za kesi hiyo.Continue Reading

Hayo yameelezwa leo Jumatatu, Agosti 26, 2024 wakati Serikali ikipokea gawio la Sh4.35 bilioni kutoka Tazama Pipeline ikiwa ni sehemu ya faida waliyotengeneza.Continue Reading

Katika kuadhimisha miaka 60 ya kuanzishwa kwake, Jeshi la Wananchi Tanzania (JWTZ), litatoa huduma za upimaji na matibabu ya afya bila malipo kwa siku tano kuanzia kesho Agosti 26, mwaka huu.Continue Reading